I

ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ୬୨ ବର୍ଷର ସେବା ପରେ ମିଗ୍-21 ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନକୁ ଅବସର ଦେଇଛି। MiG-21 କୁ ୧୯୬୩ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସୁପରସୋନିକ୍ ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନ ଥିଲା। MiG-21 ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୬, ୨୦୨୫ ରେ ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଦ୍ୱାରା ଆୟୋଜିତ ଏକ ସମାରୋହରେ ଏହାର ଶେଷ ଉଡ଼ାଣ କରିଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏବେ ଖବର ଆସିଛି ଯେ ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ରେ ଅବସର ସମାରୋହରେ ଉଡ଼ାଣ ମିଗ୍-21 ର ଶେଷ ଉଡ଼ାଣ ନଥିଲା। ଅବସର ପରେ ମଧ୍ୟ, ମିଗ୍-21 ପୁଣି ଆକାଶରେ ଦେଖାଯିବ। ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହି ଜେଟ୍ ର ନୂତନ କାମ କ’ଣ।

ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର ଅନେକ ଶାଖା ଅଛି। ଅନେକ ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନ, ଅନେକ ହେଲିକପ୍ଟର, ଅନେକ ପରିବହନ ବିମାନ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି, ଏବଂ କେତେକ ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି (ରାଡାର, ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଇତ୍ୟାଦି)। ଏଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟତୀତ, ବାୟୁସେନାର ଆଉ ଏକ ଶାଖା ଅଛି ଯାହା ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର ଐତିହ୍ୟ ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଦାୟିତ୍ୱ ନିଭାଇଥାଏ। ଏହା ହେଉଛି ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଐତିହ୍ୟ ୱିଙ୍ଗ। ଐତିହ୍ୟ ୱିଙ୍ଗ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବାୟୁସେନା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ଏବଂ ପୁରୁଣା ବିମାନ ଉଡ଼ାଏ। ଏହି ଉଡ଼ାଣଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବାୟୁସେନାର ଗୌରବମୟ ଇତିହାସ ଏବଂ ଐତିହ୍ୟକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା।
 

ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ହେରିଟେଜ୍ ୱିଙ୍ଗର ବର୍ତ୍ତମାନ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟର ତିନୋଟି ବିମାନ ରହିଛି: ହାଭିଲାଣ୍ଡ DH-82 ଟାଇଗର ମଥ୍, T-6G ହାର୍ଭାର୍ଡ ଏବଂ ଡଗଲାସ୍ C-47 ଡାକୋଟା। ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର, ଛଅ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରିଥିବା MiG-21 ମଧ୍ୟ ଏହି ଫ୍ଲିଟରେ ସାମିଲ ହେବ। 

ହେରିଟେଜ୍ ୱିଙ୍ଗରେ ମିଗ୍-୨୧କୁ ସାମିଲ କରିବା ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ବୁଦ୍ଧିମାନ ନିଷ୍ପତ୍ତି। ଏହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିକୁ ଏହି ଚମତ୍କାର ଜେଟ୍ ଏବଂ ଏହାର ଇତିହାସକୁ କେବଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ କିମ୍ବା ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ନୁହେଁ, ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥିବା ଦେଖିପାରିବ। ଏହି ପ୍ରୟାସରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ହେଉଛି ମିଗ୍ ବିମାନ ଏବଂ ଇଞ୍ଜିନର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ସ୍ପେୟାର ପାର୍ଟସର ଯୋଗାଣ।

ଯେହେତୁ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ଏରୋନଟିକ୍ସ ଲିମିଟେଡ୍ (HAL) ଦ୍ୱାରା ଲାଇସେନ୍ସ ଅଧୀନରେ ଭାରତରେ MiG-21 ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଇଞ୍ଜିନଗୁଡ଼ିକ ଘରୋଇ ଭାବରେ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ମରାମତି କରାଯାଇଥିଲା, ତେଣୁ ବାୟୁସେନା ପାଖରେ ପୂର୍ବରୁ ସ୍ପେୟାର ପାର୍ଟସର ଷ୍ଟକ୍ ଅଛି। ହେରିଟେଜ୍ ୱିଙ୍ଗରେ କେତେ ମିଗ୍-୨୧ ବିମାନ ରହିବ ତାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇନାହିଁ। 

କାହିଁକି ମିଗ୍-୨୧କୁ ବିଦାୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା?

ମିଗ୍-୨୧ ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୫ରେ ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ରେ ଉଡ଼ିଥିଲା। ଏହାର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସେବା ଏବଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ରେକର୍ଡ ସତ୍ତ୍ୱେ, ଏଥିରେ କିଛି ତ୍ରୁଟି ମଧ୍ୟ ଥିଲା।  ଅନେକ ଦୁର୍ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ, ଏହାକୁ “ଉଡ଼ନ୍ତା କଫିନ୍” ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଉଥିଲା। ପୁରୁଣା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ୧୯୭୧ ମସିହାରୁ ପ୍ରାୟ ୪୦୦ ମିଗ୍-୨୧ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛି।
ଏହି ଦୁର୍ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକରେ ୨୦୦ ଲଢ଼ୁଆ ପାଇଲଟଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ୫୦ ଜଣ ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି।

MiG-21 କୁ ଏହାର ପିଢ଼ିର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ତଥାପି, ଏହା ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ଯେ ଏହାର ଯୁଗ ବହୁ ଦିନ ଧରି ଶେଷ ହୋଇଗଲାଣି। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ, ଭାରତୀୟ ସେନା ଏହାକୁ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ବ୍ୟବହାର କରିଚାଲିଥିଲା। ତଥାପି, ଏହି ଜେଟ୍ ବିଦାୟ ସହିତ, ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ଏକ ଯୁଗର ଅନ୍ତ ଘଟିଛି। ଏବେ, ଆଶା କରାଯାଉଛି ଯେ ଏହି ବିମାନଟି ଐତିହ୍ୟ ଫ୍ଲିଟରେ ପୁଣି ଥରେ ଆକାଶରେ ଦେଖାଯିବ।